گاز تسکین درد انتونوکس (DarmanoX (Entonox
اگرچه خواص ضد درد نیتروس اکساید (N2O) بیش از دو قرن است که شناخته و بکار گرفته شده است. لیکن در سال 1933 توسط آقای John Minnitt همراه با هوا در دستگاهی که ماشین گاز و هوا (Gas and Air Machine) می‌نامید مخلوط شد و به عنوان یک راه کنترل درد به بازار عرضه گردید که البته با استقبال خوبی نیز همراه شد ولی به دلیل خطر بروز هیپوکسی، در سال 1965 نیتروس اکساید با اکسیژن مخلوط شد و گاز تسکین درد با نام تجاری انتونوکس (برگرفته از اسامی شیمیائی آنها) تهیه شد.
بعد از تائید بورد مرکزی مامائی در انگلستان به عنوان یک راه موفق در کنترل درد زایمان جایگزین ماشین گاز و هوا شد. آشنا شدن بیشتر با ENTONOX و خواص منحصربه فرد آن در تخفیف درد حاد باعث شد تا در مراکز اورژانس و آمبولانس‌ها (اوایل سال 1970) به عنوان یکی از استانداردهای درمانی بکار گرفته شود و امروزه نیز به عنوان یکی از موفق ترین روش های تسکین درد حاد استفاده میشود.
مکانیسم اثر گاز تسکین درد انتونوکس
خاصیت ضد درد انتونوکس را به گاز نیتروس اکساید نسبت می‌دهند. (گاز بیهوشی نیتروس اکساید (N2O) که به گاز خنده‌آور نیز معروف بوده به علت اثرات ضد دردی و بیهوش کنندگی که دارد در ابتدا فقط در بیهوشی اعمال جراحی بکار می‌رفت. لیکن در ارتباط با خاصیت ضد درد آن مطالب بیشتری نیز مطرح گردیده است.)پس از استنشاق، گاز نیتروس اکساید به سرعت (حدود 15 ثانیه پس از مصرف) وارد جریان خون میشود و به دلیل حلالیت بسیار کم آن در خون با غلظت مناسب یعنی فشار سهمی مؤثر در اختیار مغز و نخاع قرار می‌گیرد و احتمالاً از طریق تضعیف مراکز مغزی و افزایش اندورفین‌ها باعث بی دردی، آرامش، عدم توجه به محیط اطراف و تا حدی سرخوشی در فرد میشود. این اثرات ظرف 30 ثانیه شروع و تا 2 دقیقه به حداکثر می‌رسد. غلظت استنشاقی آن تا 50 درصد بیشتر خواص یادشده را نشان می‌دهد اما در صورت افزایش غلظت بیش از این مقدار خاصیت بیهوش کنندگی آن نیز ظاهر و باعث تضعیف رفلکس‌های راه هوائی و کاهش سطح هوشیاری میشود.
خصوصیات گاز تسکین درد انتونوکس
گازی بی‌رنگ و طعمی کمی متمایل به شیرینی است. قابل اشتعال نیست. نقطه‌جوش آن 88– درجه سانتی‌گراد است. PH برابر 6.1 (هوا = 1) است. حلالیت در آب برابر 0.1 درصد است. فشار بخار برابر 12000 کیلو پاسکال است. فراریت برابر 100 در 100 است. جزء گازهای تحت‌فشار است. گاز انتونوکس در 6- درجه سانتی‌گراد شروع به جدا شدن می‌کند.
محل نگهداری گاز انتونوکس
محل نگهداری سیلندر گاز انتونوکس باید عاری از مواد آلی از قبیل روغن و گریس و درجه حرارت محیط آن بالای 10 درجه سانتی‌گراد و کمتر از 45 درجه سانتی‌گراد باشد. محل استفاده از سیلندر گاز انتونوکس نباید از سیستم گرمائی (شعله) و جوشکاری و قوس الکتریکی باشد. آنالیز گاز N2O به وسیله کروماتوگراف و O2 به وسیله آنالایزر اکسیژن اندازه گیری می شودبسته بندی و قیمت گاز تسکین درد انتونوکس
سیلندرهای گاز تسکین درد انتونوکس (DarmanoX (Entonox باید بر طبق استاندارد ملی ایران به شماره 6792 هر 5 سالی یک‌بار بازرسی‌شده و آزمون‌های ادواری مربوط به سیلندرهای آلومینیومی تحت‌فشار مورداستفاده برای ذخیره کردن گاز انتونوکس باید بر طبق استاندارد ISO7866:1999 هر 5 سال یک‌بار بازرسی و آزمون‌های ادواری انجام شود.
بسته‌بندی‌های شرکت درمان گاز به‌صورت زیر است:
| حجم سیلندر (لیتر) | وزن خالص گاز (کیلوگرم) | قیمت (ریال) |
|---|---|---|
| 20 | 7 | 10,150,000 |
موارد مصرف گاز تسکین درد انتونوکس
زایمان طبیعی بدون درد
تعویض پانسمان زخم‌های ناشی از سوختگی
اورژانس و آمبولانس
دردهای ناشی از آسیب ترومائی
پوست و زیبایی
کایروپراکتیک
تزریقات دردناک مخصوصاً در اطفال
مراکز مدیریت بحران
ترک اعتیاد
دندان‌پزشکی
آندوسکوپی و کولونوسکوپی
رادیولوژی و MRI
چشم‌پزشکی
انفارکتوس میوکارد
زدن و درآوردن بخیه از مناطق حساس و دردناک
کلیه دردهای حاد مانند دردهای سرطانی.
ممنوعیت مصرف گاز تسکین درد انتونوکس
1- سه ماهه اول بارداری
اکثر داروها از جفت عبور کرده، نیتروس اکساید نیز از این امر مستثنا نیست. بارداری یک حالت فیزیولوژیک است که به دو برابر اسیدفولیک نیاز دارد و با توجه به اینکه نیتروس اکساید متابولیسم فولات را مختل می‌کند، ملاحظات درمانی در طول اندام‌زایی جنین در سه ماهه اول اهمیت به سزایی دارد.
2- کاهش سطح هوشیاری
3- بیمارانی که در اثر ابتلا به اختلالات تنفسی به‌طور مزمن تضعیف‌شده‌اند می‌تواند به‌طور نسبی کنتراندیکاسیون داشته باشد.
4- بیماران مبتلابه بیماری‌های ریوی شدید قبل از هرگونه آرام بخشی باید مشاوره پزشکی شوند. استفاده از نیتروس اکساید برای بیماران آسمی به دلیل ویژگی آرام بخشی آن ممنوعیتی ندارد.
5- بیمارانی با افزایش قابل توجه فشار داخل مغز، مثلاً به علت تومور بهتر است قبل از باز شدن کرانیوم از آن استفاده نشود.
6- در شرایط پنوموتوراکس ممکن است با استفاده از نیتروس اکساید شرایط بدتر شود ویژگی پخش شوندگی گاز ممکن است موجب افزایش ابعاد پنوموتراکس شود.
7- ناراحتی در گوش میانی
8- در مواردی که مشکوک به آسیب به نواحی نزدیک به سر یا قفسه سینه هستیم.
9- بیمارانی که اخیراً تحت عمل جراحی چشم قرارگرفته‌اند.
10- افرادی که انسداد روده دارند.
11- هرکجا که افزایش حجم هوای محصورشده در بدن مخاطره انگیز باشد (آمبولی هوایی، آمفیزم بولایی، اتساع واضح شکم پس از غواصی و یا شیرجه زدن).
